Савол муаллифи нима сабабдан кадастр органига мурожаат қилаётганини, афсуски аниқлаштирмаган. Корхананинг қайта ташкил қилиниши факти кадастр органига мурожаат қилиш лозимлигини келтириб чиқармайди. Тахминимизча, қайта ташкил қилинган юридик шахснинг бирор бир кадастр объектига бўлган ҳуқуқи давлат рўйхатидан ўтказилган бўлиб, ҳозирда янгидан вужудга келган юридик шахс ҳуқуқий ворис сифатида ўз ҳуқуқини давлат рўйхатидан ўтказмоқчи. Ер участкаси, бино, иншоотлар ва бошқалар давлат кадастрлари объектлари бўлиши мумкин (“Давлат кадастрлари тўғрисида”ги қ-н 6-м).

Кўчмас мулк кадастри ҳақида гапирсак,  бино ва иншоотларнинг мулкдорлари ёки уларга нисбатан ашёвий ҳуқуқларга эга бўлган юридик ва жисмоний шахлар бино ва иншоотларга бўлган ҳуқуқларни давлат рўйхатидан ўтказилганлиги тўғрисидаги ҳужжатларга эга бўлишлари шарт (2.06.1997 й. 278-с. ВМҚга 1-илованинг 7-б., кейинги матнда - Низом). Ушбу шахслар мулк ҳуқуқи ёки бошқа ашёвий ҳуқуқлар пайдо бўлгандан, ўзгаргандан ва тўхтагандан ёхуд ҳуқуқий ҳолати ўзгаргандан кейин бир ой муддатда бино ва иншоотга кадастр йиғмажилдини тайёрлаш ва уни давлат рўйхатидан ўтказиш учун "Ергеодезкадастр" давлат қўмитасининг туман (шаҳар) ер тузиш ва кўчмас мулк кадастри давлат корхонасига, ҳуқуқни белгиловчи ҳужжатларни илова қилган ҳолда буюртманома беришлари шарт (Низомнинг 8-б).

Юқоридагилардан кўриниб турибдики, Низомда бино ва иншоотларга бўлган ҳуқуқларни қайта расмийлаштиришда тақдим қилинадиган ҳужжатларнинг аниқ рўйхати кўрсатилмаган. Бироқ, ҳуқуқни белгиловчи ҳужжатлар тақдим қилиниши шартлиги белгиланган:

1. Фикримизча, бир турдаги юридик шахс бошқа турдаги юридик шахсга айлантирилганида (ташкилий-ҳуқуқий шакли ўзгартирилганида) янгидан вужудга келган юридик шахснинг давлат рўйхатидан ўтказилганлиги ҳақидаги гувоҳномаси ҳуқуқни белгиловчи ҳужжат бўлиб хизмат қилади.

Зеро, янгидан вужудга келган юридик шахс уни давлат рўйхатидан ўтказиш вақтида бошка ҳужжатлар қаторида таъсис хужжатлари (устав ва таъсис шартномаси) ҳамда топшириш далолатномасини "ягона дарча" тамойили бўйича давлат хизматлари кўрсатиш ягона марказига тақдим қилган бўлиши керак (09.02.2017 й. 66-с. ВМҚга 1-илованинг 21-б.).

2. Кўчмас мулк мулкдори ёки объектнинг ҳуқуқий ҳолати ўзгарганда кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқнинг рўйхатидан ўтказилганлиги тўғрисидаги эски гувоҳнома мажбурий равишда қайтариб олиниб ва бекор қилиниб, янги гувоҳнома берилади (7.01.2014 й. 1-с. ВМҚга 1-илованинг 76-б). Ушбу норма мазмунидан келиб чиқиб, ташкилий-ҳуқуқий шакли ўзгартириб, тугатилган юридик шахснинг кадастр объектига хуқуини тасдиқловчи гувоҳномани ҳам илова қилишингиз керак.

Қонунда, акциядорлик жамияти (АЖ) бошқа акциядорлик жамияти ёки масъулияти чекланган жамият шаклидаги шўъба ва тобе хўжалик жамиятларига эга бўлиши мумкинлиги белгиланган (“Акциядорлик жамиятлари ва акциядорларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида”ги қонун, 8-м., кейинги матнда - Қонун). Демак, АЖ масъулияти чекланган жамият шаклидаги шўъба ёки/ва қарам хўжалик жамиятининг таъсисчиси бўлиши мумкин[1].

АЖ томонидан шўъба ва қарам жамиятларини ташкил қилиш масаласи АЖнинг кузатув кенгаши томонидан ҳал қилинади (Қонуннинг 75-м.)

АЖ МЧЖнинг устав фондига ҳисса сифатида пул, қимматли қоғозлар, ўзга ашёлар ёки мулкий ҳуқуқлар ёхуд пул баҳосига эга бўлган бошқа шахсга ўтказиладиган ўзга ҳуқуқларни киритиши мумкин (“Масъулияти чекланган ҳамда қўшимча масъулиятли жамиятлар тўғрисида”ги қонуннинг 15-м.).

Давлатга тўла ёки умумий мулк ҳуқуқида қисман қарашли баҳолаш объектлари[2] юридик шахсларнинг устав фондларига улуш тариқасида берилаётганда баҳолаш ўтказилиши мажбурийлиги белгиланган(“Баҳолаш тўғрисида”ги қонуннинг 11-м.). Ушбу норма мазмунидан келиб чиққан ҳолда, давлат улуши бор акциядорлик жамияти томонидан МЧЖнинг устав фондига улуш сифатида киритилаётган мулк қонунда белгиланган тартибда баҳоланиши лозим, деб ҳисоблаймиз.

[1] ФКнинг 67,68-м.

[2] Мол-мулк ҳам баҳолаш объекти ҳисобланади  (“Баҳолаш тўғрисида”ги қонун,5-м.)

Маълумки, ЎзР Бош прокуратураси ҳузуридаги Мажбурий ижро бюроси ходимлари турли тоифадаги ходимлар булиши мумкин. Агар гап айнан мансабдор шахс ҳақида кетаётган бўлса, улар хатти-ҳаракатлари устидан фуқаролик судига мурожаат қилишингиз мумкин. Давлат органларининг ва бошқа органларнинг, шунингдек мансабдор шахсларнинг хатти-ҳаракатлари (қарорлари) устидан шикоятлар бўйича ишлар фуқаролик судларига тааллуқли бўлиб, бу ишлар белгиланган қоидалар асосида кўриб чиқилади (ФПКнинг 264,265-м.).

Мансабдор шахс деганда доимий, вақтинча ёки махсус ваколат бўйича тайинланадиган ёки сайланадиган, ҳокимият вакили вазифаларини бажарадиган ёхуд давлат органларида, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларида, мулк шаклидан қатъи назар, корхоналарда, муассасаларда, ташкилотларда ташкилий-бошқарув, маъмурий-хўжалик вазифаларини амалга оширадиган ва юридик аҳамиятга эга ҳаракатларни содир этишга ваколат берилган шахс, худди шунингдек халқаро ташкилотда ёхуд чет давлатнинг қонун чиқарувчи, ижро этувчи, маъмурий ёки суд органида мазкур вазифаларни амалга оширувчи шахс тушунилади (МЖтКнинг 15-м. 2-қ.).

Агар мансабдор шахснинг хатти-ҳаракатлари  натижада:

- жисмоний ёки юридик шахснинг ҳуқуқлари ва эркинликлари бузилса;

- жисмоний ёки юридик шахснинг ўз ҳуқуқлари ва эркинликларини амалга ошириши йўлида тўсқинликлар вужудга келса;

- жисмоний ёки юридик шахс зиммасига бирорта ғайриқонуний мажбурият юклатилишига ёки унинг ғайриқонуний равишда бирор-бир жавобгарликка тортилишига сабаб бўлса,  ушбу хатти-ҳаракатлар (қарорлар) устидан судга шикоят қилиш мумкин (ФПКнинг 266-м.).

Таъкидлаш жоизки, шикоят давлат органи ва бошқа орган жойлашган ёхуд мансабдор шахснинг иш жойи жойлашган ҳудуддаги фуқаролик судига берилади (ФПКнинг 267-м.).

Бундан ташқари, Мажбурий ижро бюросида ишловчи мансабдор шахснинг хатти-ҳаракатлари устидан Бош прокурорга шикоят қилишингиз мумкин.  

Агарда, Мажбурий ижро бюроси ходими мансабдор шахс бўлмаса, лекин хизмат вақтида ножуя хатти-ҳаракатлар содир қилса, унинг ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан Бюро директорига шикоят қилишингиз мумкин. Бюро директори ножуя хатти ҳаракатлар содир этган ходимга нисбататн интизомий жавобгарлик чораларини кўриши мумкин. Директор томонидан қўлланилиши мумкин бўлган интизомий жавобгарлик чоралари қуйидагилардан иборат:

- хайфсан;

- жарима;

- келишиш тартибига риоя қилган ҳолда хизматга қабул қилиш ва лавозимига тайинлаш ўз ваколатига кирувчи ходимларнинг лавозимини пасайтириш ёхуд хизматдан бўшатиш (30.05.2017й. ПҚ-3016га 5-илованинг 38-б.).

Маълумки, юридик шахсларни бирлаштириш қайта ташкил қилишнинг шаклларидан бири бўлиб ҳисобланади. 

Бир ёки бир неча жамиятни уларнинг ҳуқуқлари ва мажбуриятларини бошқа жамиятга ўтказган ҳолда тугатиш жамиятни бирлаштириш деб эътироф этилади. Бирлаштиришда иштирок этувчи ҳар бир жамият иштирокчиларининг умумий йиғилиши бирлаштириш ҳақида ва бирлаштириш тўғрисидаги шартномани тасдиқлаш ҳақида қарор қабул қилади, бирлаштирилаётган жамият иштирокчиларининг умумий йиғилиши эса, топшириш далолатномасини тасдиқлаш тўғрисида ҳам қарор қабул қилади. Топшириш далолатномасига мувофиқ бирлаштирилаётган жамиятнинг барча ҳуқуқлари ва мажбуриятлари бирлаштириб олаётган жамиятга ўтади (“Масъулияти чекланган жамиятлар ва қўшимча масъулиятли жамиятлар тўғрисида”ги қонуннинг 51-м., кейинги матнда- Қонун).

Юридик шахсни қайта ташкил этиш тўғрисида қарор қабул қилган юридик шахс муассислари (иштирокчилари) ёки орган қайта ташкил этилаётган юридик шахснинг кредиторларини бу ҳақда ёзма равишда хабардор қилишлари шарт (ФКнинг 52-м.).

Демак, “А” жамияти “Б” жамиятига бирлаштирилганлиги сабабли, унинг барча ҳуқуқ ва мажбуриятлари “Б” жамиятига ўтиши лозим. “А” жамияти билан банк ўртасида тузилган кредит шартномасига қўшимча келишув расмийлаштирилиши лозим. Бир томондан банк, иккинчи томондан “Б” жамияти (“А” жамиятининг ҳуқуқий вориси сифатида) ўртасида тузиладиган ушбу қўшимча келишув асосида “А” жамиятининг пул маблағлари “Б” жамиятига ўтказилиши ва банкка кредит суммасининг тўловчиси “Б” жамияти деб кўрсатилиши лозим.

Из заданного вопроса следует, что Вы намерены оказывать услуги по хранению товаров  на арендованном таможенном складе.

Таможенный склад может быть открытого или закрытого типа. Таможенный склад открытого типа  может  использоваться любыми лицами. Тогда как таможенный склад закрытого типа предназначен для хранения товаров определенных лиц, как правило, владельца склада, или для хранения определенных товаров, в том числе ограниченных в обороте (п.6 прил.№1 к ПКМ от 20.11.2003г. №523, далее - Положение).

В любом случае, для осуществления деятельности таможенного склада Вам необходимо получить соответствующую лицензию (прил.№1 к ПОМ от 12.05.2001г. №222-II;  Положение).

Маълумки, якка тартибдаги тадбиркорлик жисмоний шахс (якка тартибдаги тадбиркор) томонидан тадбиркорлик фаолиятини юридик шахс ташкил этмаган ҳолда амалга оширишдир.

Якка тартибдаги тадбиркор (ЯТТ) ўз фаолиятини амалга ошираётганда шахсий иш ҳужжатлари бланкаларидан, муҳр, штамплардан фойдаланишга ҳақли («Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисида»ги қ-н 6-м.).

Демак, ЯТТ муҳрга эга бўлишга мажбурий эмас, бу унинг ҳуқуқи. Бироқ агар ЯТТ муҳрга эга бўлса, ҳисобварақ-фактурага муҳр қўйиши шарт (22.03.2013й. 2439-сон билан рўйх.ол.ҳужжатнинг 3-иловасида келитирилган ҳисобварақ-фактура шаклига асосан). Шартнома тузиш учун мухр қўйиш талаби қонунчиликда тўғридан-тўғри белгиланмаган бўлсада, агар ЯТТнинг муҳри бўлса шартномага ҳам муҳр қўйиш мақсадга мувофиқ, деб ҳисоблаймиз.

Ҳа, норуда фойдали қазилмаларни қазиб олиш фаолиятини амалга ошириш учун лицензия талаб қилинади.

Ҳақиқатан, лицензияланадиган фаолият турлари рўйхати 12.05.2001 йилдаги 222-II-сонли Олий Мажлис қарори билан тасдиқланган. Мазкур рўйхатга киритилмаган фаолият турлари лицензияланмаслиги ҳақидаги норма ҳам мавжуд (28.06.2002й. 236-сонли ВМҚ 1-б.).

Бироқ, норуда фойдали қазилмаларни ўз ичига олган ер қаъри участкаларидан фойдаланиш ҳуқуқи учун лицензиялар бериш тартиби тўғрисидаги низом (02.05.2011й. ПҚ-1524 га 2-илова, кейинги матнда - Низом) тасдиқланган бўлиб, унга кўра  норуда фойдали қазилмаларни қазиб олиш фаолияти учун лицензия талаб қилинади.

Юқоридагилардан келиб чиқиб, 28.06.2002й. 236-сонли ВМ қарори ва 02.05.2011й. ПҚ-1524-сонли Президент қарори ўртасида тавофут вужудга келмоқда. Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ўртасида тафовут бўлган тақдирда, юқори юридик кучга эга бўлган норматив-ҳуқуқий ҳужжат қўлланилади (“Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар тўғрисида”ги қ. 16-м., кейинги матнда - Қонун). Президент қарори эса юридик кучи бўйича Вазирлар Маҳкамаси қароридан юқори туради (Қонуннинг 5-м.).

Демак, норуда фойдали қазилмаларни қазиб олиш фаолияти 12.05.2001 йилдаги 222-II-сонли ОМҚда кўрсатилмаган бўлсада, ушбу фаолиятни амалга ошириш учун корхона лицензия олиши лозим.

Таъкидлаш жоизки, бу соҳада истисно ҳолат ҳам мавжуд. Жумладан, ер эгалари ва ердан фойдаланувчилар ўзларига берилган ер участкалари доирасида ўз хўжалик ва рўзғор эҳтиёжлари учун портлатиш ишларини қўлламаган ҳолда қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда захиралари фойдали қазилмалар захиралари давлат баланси ҳисобига олинмаган кенг тарқалган фойдали қазилмаларни кавлаб олиши ҳамда ер ости иншоотларини қуришни лицензия олмасдан амалга ошириш ҳуқуқига эга (“Ер ости бойликлари тўғрисида”ги қонуннинг 31-м.).

Юқоридагиларга асосан, фикримизча, 2011 йилда Низом тасдиқланганлиги сабабли, 12.05.2001 йилдаги 222-II-сонли Олий Мажлис қарори билан белгиланган лицензияланадиган фаолият турлари рўйхатига қўшимча сифатида норуда фойдали қазилмаларни ўз ичига олган ер қаъри участкаларидан: геологик жиҳатдан ўрганиш учун (1), фойдали қазилмаларни тажриба-саноат кўламида кавлаб олиш учун (2), фойдали қазилмаларни кавлаб олиш учун (3), техноген минерал ҳосилалардан фойдаланиш учун (4) фаолиятлари киритилиши лозим.

Масъулияти чекланган  жамиятнинг таъсисчиси корхонада омборхона мудири лавозимида ишласа, демак корхона ва у ўртасида меҳнат муносабатлари мавжуд. Ходимнинг иш ҳақидан унинг розилиги билан ёки суд қарорига асосан ушлаб қолиниши мумкин (МКнинг 164-м.1-қ.). Қонунчиликда, иш ҳақини ҳар гал тўлаш вақтида ушлаб қолинадиган ҳақнинг умумий миқдори ходимга тегишли бўлган меҳнат ҳақининг эллик фоизидан ортиб кетмаслиги лозим, деб белгиланган (МКнинг 164-м.3-қ.). Демак, ходимнинг иш ҳақидан ушлаб қолиш масаласи қарз шартномасида ёки унинг аризасида акс эттирилиши лозим.

Ходимнинг корхона олдидаги биринчи қарз шартномаси асосида вужудга келган қарз суммаси тўланмасдан янги қарз шртномасини тузиш -тузмаслик масаласини корхона раҳбари ҳал қилиши керак. Зеро, битимлар тузиш МЧЖнинг ижро этувчи органи (директор ёки дирекция) ваколатига киради (“Масъулияти чекланган ҳамда қўшимча масъулиятли жамиятлар тўғрисида”ги қ-н 39-м.). Қонунчиликда бу борада чекловлар мавжуд эмас.

Шахс ходим сифатида эмас, балки таъсисчиси сифатида корхонадан қарз суммасини олмоқчи бўлса, таъсисчи ва корхона ўртасида қарз шартномаси тузилиб, қарз суммаси таъсисчига тегишли дивидендлар суммасидан ушлаб қолиниши шартномада белгиланиши мумкин.

1-2.Маълумки, логопед деганда кичкина болалар ва катталарда нутқ нуқсонларини аниқлаш, бартараф қилиш ва уларни олдини олишга, жисмоний ва психик ривожланишдаги камчиликларни коррекциялашга қаратилган фаолият билан шуғулланувчи педагог тушунилади.  

Юридик шахс ташкил этмасдан, хусусий тадбиркорлар шуғулланиши мумкин бўлган фаолият турлари рўйхати қонунчиликда белгиланган бўлиб, ушбу руйхатда “репиторлик хизматлари” мавжуд (7.01.2011й. 6-сонли ВМҚга 1-илованинг 39-банди). Фикримизча, логопед ҳам ўқитувчи бўлганлиги сабабли, якка тадбиркор сифатида давлат рўйхатидан ўтиб, репититорлик фаолияти билан шуғулланиши мумкин.

Якка тадбиркор сифатида давлат рўйхатидан ўтиш учун Сиз фаолият оширмоқчи бўлган тумандаги “ягона дарча” марказига мурожаат қилишингиз ёки ўзингиз интернет тармоғи орқали Тизим воситасида ягона порталда белгиланган шаклда ариза тўлдириб, давлат рўйхатидан ўтишингиз мумкин (9.02.2017й. 66-сон ВМҚга 1-илова).

Масъулияти чекланган жамиятнинг (кейинги матнда- МЧЖ) иштирокчиси  устав фондидаги  ўз улушини ёхуд унинг бир қисмини жамиятнинг бир ёки бир неча иштирокчисига сотишга ёки ўзга тарзда улар фойдасига воз кечишга ҳақлидир («Масъулияти чекланган ва қўшимча масъулиятли жамиятлар тўғрисида»ги қ-н 20-м.). Агарда барча таъсисчилар ўз улушларини жамиятнинг битта таъсисчига сотсалар ёки бошқача тарзда унинг фойдасига воз кечсалар, жамиятда битта иштирокчи қолади. Мазкур ягона таъсисчи жамиятни қайта тузиш[1] ҳақида қарор қабул қилишга ҳақли. Масалан, битта иштирокчига эга бўлган МЧЖ хусусий корхонага айлантирилиб қайта ташкил қилиниши мумкин (кўрсатилган қонуннинг 54-м.).

Бирок, ягона таъсисчига эга бўлган МЧЖ оилавий корхонага айлантирилиши мумкин эмас. Зеро, оилавий корхона иштирокчиларининг энг кам сони икки кишидан оз бўлмаслиги керак (“Оилавий тадбиркорлик тўғрисида”ги қ-н 4-м. 6-қ., кейинги матнда -Қонун). Бундан ташқари, оила бошлиғи, унинг хотини (эри), болалари ва набиралари, ота-онаси, меҳнатга қобилиятли ёшга тўлган бошқа қариндошлари (болалари ва набираларининг эрлари (хотинлари), туғишган ҳамда ўгай ака-ука ва опа-сингиллари, уларнинг эрлари (хотинлари) ҳамда болалари, тоға ва амаки ҳамда амма ва холалари) оилавий корхона иштирокчилари бўлиши мумкин (Қонуннинг 5-м., 1-қ.).

[1] яъни жамиятнинг ташкилий-ҳуқуқий шаклини бошқа ташкилий-ҳуқуқий шаклга ўзгартириб тузиш

Маълумки, кўчмас мулкнинг олди-сотди шартномасига асосан сотувчи ер участкаси, бино, иншоот, квартира ёки бошқа кўчмас мулкни сотиб олувчига мулк қилиб топширишни  ўз зиммасига олади (ФКнинг 479-м). Мазкур шартнома тарафлар имзолаган ёзма шаклдаги битта ҳужжат тарзида тузилади (ФКнинг 480-м.). Иккита юридик шахс ўртасида тузилган маъмурий бинони олди-сотди шартномаси нотариал тартибда тасдиқланиши борасида қонунчиликда талаб йўқ, демак ушбу шартнома нотариал тартибда тасдиқланиши шарт эмас.

Бироқ, шартнома асосида кўчмас мулкка бўлган мулк ҳуқуқи Сизнинг корхонангизга ўтганлиги  давлат рўйхатидан ўтказилиши лозим (ФКнинг 481-м). Кўчмас мулк кадастри бу борада масъул орган бўлиб, бино ва иншоотларга бўлган мулк ҳуқуқини давлат рўйхатидан ўтказади. Умумий қоидага кўра, олди-сотди шартномаси тузилгандан кейин томонлар ўртасида бинони топшириш-қабул қилиш далолатномаси тузилиши керак эди. Мазкур иккита ҳужжат сотиб олувчининг бинога бўлган ҳуқуқини давлат рўйхатидан ўтказиш учун асос бўлар эди (7.01.2014й. 1-сон ВМҚга 1-илованинг 42-б., кейинги матнда- Низом).  

Шартнома тарафлари ўртасида низо бўлганли сабабли, сотувчига бинога бўлган ҳуқуқни сотиб олувчи номига  давлат рўйхатидан ўтказиш мажбуриятини юклаш ҳақидаги суд қарори бинога булган ҳуқуқни давлат рўйхатидан ўтказиш учун асос бўлади (Низомнинг 42-б.).

Битимлар (шартномалар)ни нотариал тартибда тасдиқлаш фақат қонунда тўғридан-тўғри белгиланган ҳоллардагина ёки тарафлардан бирининг талаби бўлса мажбурийдир (ФКнинг 110-м. 2-қ.). Иккита юридик шахс ўртасида бинони олди-сотди шартномаси тарафлар имзолаган ёзма шаклдаги битта ҳужжат тарзида тузилади (ФКнинг 480-м.). Қонунчиликда бундай шартномани нотариал тасдиқланиши борасида талаблар йўқ. Демак, сотувчи ёки сотиб олувчи шартнома нотариал тартибда тасдиқланишини талаб қилмаган бўлса, шартнома оддий ёзма шаклда тузилиши мумкин.

Таъкидлаш жоизки, корхонага тегишли бино ёки иншоотни олди-сотди шартномасини корхонани сотиш шартномасидан фарқлаш лозим. Корхонани сотиш шартномасига кўра сотувчи сотиб олувчига бутун корхонани мулкий мажмуа сифатида топшириш мажбуриятини олади[1]. Бунда фирма номи, товар белгилари, хизмат кўрсатиш белгилари ва сотувчини ҳамда унинг маҳсулотини, у бажарадиган иш ёки кўрсатадиган хизматларни шахсийлаштирадиган бошқа воситалардан фойдаланиш ҳуқуқлари, агар корхонани сотиш шартномасида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, сотиб олувчига ўтади (ФКнинг 489-м.). Корхонани мулкий мажмуа сифатида сотиш шартномаси нотариал гувоҳлантирилиши лозим (ФКнинг 490-м.).

Демак, корхонага тегишли бино (иншоот)ни олди-сотди шартномаси нотариал тасдиқланиши шарт эмас, лекин давлат рўйхатидан ўтказилиши шарт (ФКнинг 481-м). "Ергеодезкадастр" давлат қўмитасининг туман (шаҳар) ер тузиш ва кўчмас мулк кадастри давлат корхоналари (кейинги матнда- кадастр органи) кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқларни давлат рўйхатидан ўтказади. Олди-сотди шартномаси ва шартнома тарафлари ўртасида бинони топшириш-қабул қилиш далолатномаси сотиб олувчининг бинога бўлган ҳуқуқини давлат рўйхатидан ўтказиш учун асос ҳисобланади. (7.01.2014й. 1-сон ВМҚга 1-илованинг 42-б., кейинги матнда- Низом). 

Бино ва иншоотларга бўлган ҳуқуқларни давлат рўйхатидан ўтказишни қуйидаги асосларга кўра рад этиш мумкин:

- кадастр органида ушбу бино ёки иншоотнинг мансублиги масаласида низолар борлиги ҳақида гувоҳлик берувчи ҳужжатларнинг мавжудлиги;

- жойдаги текширишлар жараёнида ер участкасини ўзбошимчалик билан эгаллаб олиш ҳамда бино ва иншоотлар қуриш, шунингдек қонун ҳужжатлари талабларини бузган ҳолда реконструкция қилиш ҳолларининг аниқланиши;

- тақдим этилган ҳужжатларда нотўғри ёки бузилган маълумотлар топилиши.

Бинолар ва иншоотларга бўлган ҳуқуқларни давлат рўйхатидан ўтказишни бошқа асослар бўйича, шу жумладан, мақсадга мувофиқ эмаслик баҳонаси бўйича рад этишга йўл қўйилмайди (Низомнинг 51-м.).

Кўриниб турибдики, юқоридаги асослар бўлмаса, кадастр органи бинога бўлган мулк ҳуқуқини давлат рўйхатидан ўтказишни рад этишга ҳақли эмас.

Қонунчилик талаблари бузилган ҳолда Сизга тегишли бинога бўлган мулк ҳуқуқи бошқа шахсга расмийлаштирилган бўлса, бузилган ҳуқуқингизни тиклаш учун судга мурожаат қилишингиз мумкин.

[1] сотувчи бошқа шахсларга беришга ҳақли бўлмаган ҳуқуқ ва мажбуриятлар бундан мустасно

Корхона объект қурилишини қонунчилик нормалари ассосида амалга ошириши керак (20.08.2013 й. 229-сон ВМҚга 3-ил.).

Қурилиш ишларига сарфланадиган иш ҳақининг энг кам миқдори белгиланмаган. Корхона билан меҳнат муносабатлари асосида ишлаётган, меҳнат нормасини ва меҳнат вазифаларини тўлиқ бажарган ходимнинг ойлик меҳнат ҳақи қонун ҳужжатларида Меҳнатга ҳақ тўлаш ягона тариф сеткасининг (21.07.2009 й. 206-сон ВМҚга 1-илова) биринчи разряди бўйича белгиланган миқдордан оз бўлиши мумкин эмас. Меҳнат ҳақининг энг кам миқдорига қўшимча тўловлар, устамалар, рағбатлантириш тарзидаги тўловлар, нормал иш вақтидан четга чиққан ҳолда бажарилган ишлар учун оширилган миқдорда тўланадиган ҳақлар, район коэффициентлари қўшилмайди (МКнинг 155-м.).

Қурилиш ишларини ташкил қилиш ва керакли ҳужжатлар рўйхати билан  http://vopros.norma.uz/question/7418?us= ҳавола орқали танишишингиз мумкин.

1. Аудиторлик текширувларини аудиторлик ташкилоти ўтказади. Аудиторлик фаолияти билан шуғулланмоқчи бўлган юридик шахс белигиланган тартибда давлат рўйхатидан ўтказилиши керак. Давлат рўйхатидан ўтиши натижасида юридик шахсга бериладиган гувоҳнома умумий бўлиб (9.02.2017й. 66-сонли ВМҚга 1-илованинг 6б.-иловаси), халқаро ва миллий стандартлар буйича аудиторлик фаолиятини амалга ошириш учун алоҳида гувоҳномалар берилмайди.

Аудиторлик фаолияти лицензияланадиган фаолият турларига киради. Шунга кўра, аудиторлик ташкилоти аудиторлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензияга эга бўлиши керак. Лицензия бериш учун ҳам аудит қандай стандартлар асосида ўтказилиши аҳамиятга эга эмас. Аудиторлик фаолиятига қўйидаги лицензиялардан бири берилади:

- фақат ўз ташаббусига кўра аудиторлик текширувларини амалга ошириш;

- хўжалик субъектларини ўз ташаббусига кўра ва мажбурий аудиторлик текширувларини амалга ошириш (акциядорлик жамиятлари, банклар ва суғурта ташкилотлари бундан мустасно);

-барча хўжалик юритувчи субъектларни аудиторлик текширувларини амалга оширишга (22.09.2000г. 365-сон ВМҚга 3-ил. 2-б.).

Юқоридаги лицензиялардан бирига эга бўлган аудиторлик ташкилоти аудиторлик текширувини миллий стандартлар асосида ўтказади. Шу билан бирга, агар аудиторлик хизматларини кўрсатиш тўғрисидаги шартномада кўрсатилган бўлса, аудиторлик ташкилоти аудитнинг халқаро стандартларини қўллаши мумкин (“Аудиторлик фаолияти тўғрисида”ги қонуннинг 2-2-м., кейинги матнда-Қонун).

2. Юридик шахс ҳамда аудидорлик ташкилоти ўртасидаги аудиторлик хизматларини кўрсатиш тўғрисидаги шартнома “Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятининг шартномавий-ҳуқуқий базаси тўғрисида”ги қонунда белгиланган талаблар асосида тузилади (10-м.). Мазкур шартномани тузишдан олдин, агар буюртмачи талаб қилса, аудиторлик ташкилоти буюртмачига лицензияни ва аудитор(аудиторлар)нинг малака сертификатини тақдим этиши керак (Қонуннинг 7-м.).

3. Аудиторлик ташкилотининг халқаро стандартлар асосида хизмат кўрсатиши мумкинлиги Қонунда белгиланган. Халқаро стандартлар бўйича аудиторлик хизматларини кўрсатиш Аудитнинг халқаро стандартлари асосида амалга оширилади.

Ҳақиқатан, 2.09.2017 йилдаги ПФ-5177 сонли Президент фармонига[1] асосан,  2017 йил 5 сентябрдан Ўзбекистон Республикаси ҳудудида товар, иш ва хизматлар учун нарх ва тарифлар фақат миллий валютада белгиланади.

Шунга асосан, Ўзбекистон Республикасида ташкил қилинган ва фаолият юритаётган юридик шахслар ўзаро шартномаларда нарх ва тарифларни миллий валютада ўрнатишлари керак. Фармон чиққунга қадар, Марказий банкнинг тўлов кунидаги курси бўйича тўлаш шарти билан шартнома суммаси хорижий валютада белгиланиши мумкин эди. Фармон кучга кирган кундан бошлаб, томонлар бундай шартномага қўшимча келишув имзолаб, шартнома суммасини миллий валютада белгилашлари лозим.

[1] 2017 йил 5 сентябрда кучга кирган

Қонунчиликда ушбу саволнинг ечими аниқ белгиланмаган. Олди-сотди шартномаси томонлари шартномада ўз реквизитларини кўрсатишлари шарт (“Хўжалик юритувчи субъектларнинг шартномавий- ҳуқуқий базаси тўғрисида”ги қонуннинг 10-м.). Шундан келиб чиққан ҳолда, агар сотиб олувчи товар учун маблағни ссуда ҳисоб рақами орқали тўлаш ниятида бўлса, шартномада унинг банк реквизитлари қаторида ҳам асосий талаб қилиб олингунча ҳисобварақ, ҳам ссуда ҳисобварағи кўрсатилиши керак, деб ҳисоблаймиз.  Агар шартномада ссуда ҳисобварағи кўрсатилмаган бўлсаю, товар учун маблағ айнан шу ҳисобварақ орқали тушган бўлса, шартномага қўшимча келишув тузиб, қўшимча ҳисобварақ ҳақидаги маълумотларни акс эттириш мақсадга мувофиқ, деб ҳисоблаймиз.

Ҳисобварақ-фактура СКнинг 222-моддаси талабларига мувофиқ расмийлаштирилиши керак.

1.Мурожаат мазмунидан англашилишича, корхона таъсисчилари корхона ходимининг чет элда ўқишини тўлаб беришмоқчи. Корхона таъсисчилари ва корхона ходими ўртасида меҳнат муносабатлари мавжуд эмас. Бундай муносабатлар иш берувчи – корхона раҳбари (директор) ва ходим ўртасида имзоланган меҳнат шартнормаси асосида вужудга келади (МКнинг 72-м.). Демак, олий ўқув юрти ва корхона ўртасида мутахассис тайёрлаш шартномаси тузилиши мумкин эмас.

Таъсисчилар ва ходим ўртасидаги муносабатлар фуқаролик ҳуқуқи нормалари билан тартибга солинади. Демак, таъсисчилардан ҳар бир ходим билан пул маблағларини текинга бериш, ҳадя шартномасини (ФКнинг 502-м.) ёки қарз шартномасини (ФКнинг 732-м.) тузишга ҳақли.

Фикримизча, ходим ўқиши даврида узоқ вақт (5 йил) меҳнат муносабатларини бажара олмаслиги сабабли, меҳнат шартномаси бекор қилиниши керак. Шахс ўқишини тугатиб, ЎзРга қайтганидан кейин у билан иш берувчи ўртасидан янги меҳнат шартномаси тузилиши мумкин.  

Мурожаатингиздан маълум бўлишича, сауна қурилиши учун ер айнан корхонангиз номига ажратилган. Демак, қурилиш ишлари корхона томонидан ўз кучи билан ёки пудрат шартномаси (ФКнинг 631-м.) асосида корхона учун бошқа шахслар томонидан бажарилиши лозим.

Агар ер айнан корхона томонидан қурилиш учун ажратилмаганда, жисмоний шахс ўз ҳисобидан қурилган саунани корхонага сотиши (ФКнинг 386-м.) ёки ҳадя (ФКнинг 502-м.) қилиши мумкин  эди.

Таъсисчи ўз ҳисобидан қурилган иморатни корхона устав фондига улуш сифатида киритиши мумкин.

Ташкилотлар турларини, яъни микрофирма ёки кичик корхонага мансублигини  аниқлаш Кичик тадбиркорлик субъектларига тегишли бўлган ташкилотлар таснифлагичи асосида амалга оширилади (24.08.2016й. 175-сонли ВМҚга 1-илова, кейинчалик- Таснифлагич). Микрофирма ва кичик корхона ўртасидаги фарқ айнан ишлаётган ходимларнинг ўртача йиллик сонида. Таснифлагичнинг 11-бандига кўра салқин ичимликлар ишлаб чиқаришда агар ходимларнинг сони 1-20 бўлса микрофрима, 21 -200 гача бўлса[1]  кичик корхона бўлади.

[1] айнан қандай ичимликлар ишлаб чиқарилаётганлигига кўра 21-50, 21-100, 21-200 белгиланган

Йўқ, турли давлатлар резидентлари блан тузилган экспорт шартномаларини битта қўшимча келишув асосида бирлаштириш мумкин эмас.

Савол мазмунидан кўринишича корхонагиз турли давлатлар юридик шахсларига маҳсулот сотиш (етказиб бериш) мажбуриятини олган ҳолда экспорт шартномаларини тузган. Сотиб олувчи корхоналар эса сотиб олинган маҳсулотнинг нархини тўлаб бериш мажбуриятини олганлар. Мажбуриятлар мажбурият шартларига ва қонун ҳужжатлари талабларига мувофиқ, бундай шартлар ва талаблар бўлмаганида эса - иш муомаласи одатларига ёки одатда қўйиладиган бошқа талабларга мувофиқ лозим даражада бажарилиши керак (ФКнинг 236-м.). Шундан келиб чиққан ҳолда, агар шартнома шартларидан бошқача қоида англашилмаса, ушбу давлатлар бир-бирининг олдида эмас, балки корхонангиз олдида қарздордир. Шунинг учун ушбу экспорт шартномаларини битта қўшимча келишув асосида бирлаштириш мумкин эмас.